Zihinsel ve Motor Gelişim Gerilikleri ( Mental Retardasyon ) 

 

Zihinsel Özürlü:

 

Zihin gelişmesinde meydana gelen yavaşlama, duraklama ve gerileme nedeni ile davranış ve uyumu yönünden yaşıtlarına göre sürekli gerilik ve yetersizliği olduğu için normal eğitim programlarından yararlanamayan bireylere zihinsel özürlü denir.
Okul çağı nüfusunun % 2’sini teşkil eden zihinsel özürlü çocuklar özellikle akademik öğrenim için gerekli görülen ve zeka denilen öğrenim gücünden çeşitli derecede yoksun olan çocuklardır.
Zihinsel özürlü çocuklar bu durumlarından dolayı bir çok temel ihtiyaç ve haklarından yoksun bırakılırlar. Bu çocukların tüm durumları bilinmediği ve özelliklerine uygun eğitim alamadıkları için mutsuz ve başkalarına bağımlı bir yaşam sürdürme zorunda bırakılırlar.
 

Zihinsel özürlülüğün içeriği şu şekilde özetlenebilir.
1. Zihinsel özürlülük bir hastalık karakteri göstermez. Bu nedenle ilaçlarla ve ya çeşitli operasyonlarla tedavi edilecek bir durum değildir.
2. Zihinsel özürlülük, zeka testleri ile ölçülen, zeka seviyesinde sürekli olarak gerilik gösteren bir durumdur.
3. Zihinsel özürlülük, çocukları kendi çevrelerine ve kendinde olan değişikliklere uyumsal davranışlar göstermede sürekli gerilik gösteren bir durumdur.
4. Zihinsel özürlülük, çocukların kendi hizmetlerini yapmada beceriksizlik ve gerilik şeklinde ve psiko-motor gelişimde belirgin gerilik şeklinde görülen bir durumdur.
5. Zihinsel özürlülük, çocukların zihin gelişimlerinde yavaşlık, akademik etkinliklerinde belirgin şekilde gerilik ve başarısızlıklarla kendini gösteren bir durumdur.
6. Zihinsel özürlülük, merkezi sinir sisteminde (MSS) düzeltilmesi mümkün olmayan bir tahribat sonucu meydana gelen bir durumdur.
7. Zihinsel özürlülük, kalıtım, doğumdan önce embriyonal devrede, doğum sırasında, doğumdan sonra MSS’ni ve zihni gelişimi etkiliyebilecek şekilde geçirilen hastalıkar, kazalar, travmalar, metabolizma ve beslenme bozuklukları ile bir seri bilinmeyen nedenler sonucu ortaya çıkan bir durumdur.
8. Zihinsel özürlülük, zeka bölümü (Z.B.) kesim noktasına göre gerilik derecelerinde farklılık gösteren bir durumdur. Z.B. seviyeleri düştükçe sosyal uyum ve duygusal gelişimdeki gerilikte artabilir.
9. Zihinsel özürlülük, yalnız zihin gelişimnde gerilik gösteren bir durum değildir. Bunun yanında sosyal gelişim, psikomotor (psikodevinimsel) ve duygusal gelişimi de etkileyen bir durumdur. Bu nedenle zihinsel özür yalnız zekayı ölçmek amacı ile hazırlanan testlerle ölçülemez.
10. Sürekli nedenlere bağlı olan gerçek zihinsel özürlülük yanında, sebepleri geçici olan görünümde zihinsel özürlülük de vardır. Bedensel, ruhsal, sosyal ve eğitsel tedavilerle düzeltilebilen geçici zihinsel özürlülüğü birbirine karıştırmamak gerekir.

Özetle, zihinsel özürlülüğün niteliği doğumdan önce, doğum sırasında ve çocuklukta MSS’ni etkileyen nedenlerle zihin gelişimlerini ve fonksiyonlarını yavaşlatan, gerileten ve bunun sonucu olarak etkili uyumsal davranışları gerileştiren ve yetersizleştiren sürekli bir durum olarak ortaya çıkmaktadır.

 

Zihinsel Özürlülüğün Nedenleri :

Zihinsel özürlülüğün bilinen sebepleri farklı sınıflandırmalara tabi tutularak incelenmektedir. Kabaca 3 grupta toplanabilir.
• Kalıtımsal nedenler,
• Organik faktörlere bağlı nedenler,
• Sosyo-Ekonomik, Kültürel ve Çevresel nedenler.

 

Kalıtımsal Nedenler:

 

Zihinsel özürlülüğün kalıtımsal nedenleri üzerine yapılan araştırmalar sonucunda zihinsel özürlülüğün oluşumunda kalıtımın % 29 – 90 oranında etkili olduğu ileri sürülmüştür. Halen kalıtımın rolünün ne oranda olduğu kesin olarak belli değildir. Ancak genel görüş kalıtımın % 30 oranında etkili olduğudur. Zihinsel özüre neden olabilecek kalıımsal nedenler şu şekilde sıralanabilir:
1. Down Sendromu (Mongolizm)
2. Fenil ketonüri (PKU)
3. Akça Ağacı şurubu idrar (Mapple syrop urine) hastalığı
4. Galaktozemi
5. Kretenizm
6. Hidrosefali
7. Mikrosefali
8. Şizofreni
9. Sinir tümörleri
10. Anensefali
11. Gargolizm
12. Oligoensefali
13. Ailenin bir çok fertlerinde görülen zihinsel özürlülük.

Organik Faktörlere Bağlı Nedenler:

1. Vücut biyokimyasındaki ve metabolizmasındaki bozukluklara bağlı nedenler,
2. Bulaşıcı ve ateşli hastalıklara bağlı nedenler,
3. Annenin gebelik dönemine bağlı nedenler,
4. Erken doğumlar,
5. Geç ve güç doğumlar,
6. Travma ve kazalar.

Sosyo-Ekonomik, Kültürel ve Çevresel Nedenler:

Zihinsel özürlülüğün nedenleri arasında çocuğun sosyal çevresi önemli bir yer tutar. Zihinsel özüre neden olan gerek kalıtımsal gerekse organik faktörler çocuğun çevresi ile sıkı sıkıya ilişkilidir. Çocuğun anne rahminde sağlıklı gelişmesi, doğumu ve doğumdan sonraki gelişiminde çevresel ve ekonomik faktörler çok önemli rol oynar.

Zihinsel Özürlülüğün Çeşitleri :

Zihinsel özürlülüğü 4 grupta incelemek mümkündür;

• Geçici zihinsel özürlülük, gerçekte normal ya da normalin üstünde bir yeteneğe sahip olduğu halde geçici bazı nedenlerle zihin gelişim ve fonksiyonlarında oluşan geçici yavaşlama ve gerileme gösteren, bunun sonucu olarak etkili uyumsal davranışlarda gerilik ve yetersizlik gösteren geçici bir durumdur.

• Gerçek zihinsel özürlülük, Zihin gelişiminde meydana gelen yavaşlama, duraklama ve ya gerileme nedeni ile davranış ve uyum yönünden yaşıtlarına göre sürekli gerilik ve yetersizlik gösteren değişmez bir durumdur.

• Klinik tip zihinsel özürlülük, genellikle organik kaynaklıdır ve klinik çalışmalara konu olmuştur. İç salgı bezlerinde, vücut metabolizmasında, beden, kafa, göz ve derinin yapısında ve görünüşünde patolojik nedenlere beğlı olarak farklı özelliklere sahip bir zihinsel özürlülüktür.

• İdiot Sevantlar (Idyo savanlar), zekanın genel fonksiyonlarında çok geri yalnız belli bir alanda üstün ve bazan da çok üstün yetenek gösteren zihinsel engel grubudur.

Zihinsel Özürlülüğün Dereceleri

Zihinsel özürlülük gerilik derecesine göre bir çok ülkede farklı sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Ülkemizde kabul edilen zeka bölümleri esas alınarak yapılan sınıflandırma şöyledir.

Çok ağır derecede zihinsel özürlüler- İdiot ( Tamamen bağımlı): Z.B. leri 0 -19 arası olan ömür boyu başkalarının bakım ve himayesine muhtaç bağımlı yaşama durumunda bulunan zihinel özürlülerdir.

Ağır derecede zihinsel özürlüler- Embecil (Yarı bağımlı): Z.B. leri 20 – 35 arasındadır. Sistemli eğitim aracılığı ile sağlık alışkanlıkları, kendi hizmetlerini görmede bazı beceriler ve sınırlı düzeyde konuşma öğretilebilir. Kontrol altında bulundurulmayı gerektirirler.

Öğretilebilir zihinsel özürlüler – Debil (Moderate yarı bağımlı): Z.B. leri 36 – 49 arasındadır.Yarı bağımlı bir yaşam sürdürebilirler. Basit düzeyde konuşmayı, kendi kendilerine yardım etmeyi, 2. sınıf seviyesinde okuma, yazma ve matematiği, özel tedbirler alınmış iş yerlerinde sınırlı ve monoton bazı işleri öğrenebilirler.

Eğitilebilir zihinsel özürlüler – Moron: Z.B. leri 50 – 75 arasındadır. Gerilik derecesine göre 8 – 12 yaş seviyesinde zekaya sahip olabilirler. Orta okul 1. sınıf seviyesinde akademik çalışmalar yapabilirler.

Ağır öğrenenler- Z.B. leri 75 – 90 arasında değişir. Özel tedbirler alındığı takdirde normal okullar ve sınıflarda eğitim-öğretimlerini sürdürebilirler.